To pytanie spędza sen z powiek projektantom, inwestorom i szefom utrzymania ruchu. Bezpieczeństwo w przemyśle chemicznym, petrochemicznym, farmaceutycznym czy w branży spożywczej to absolutny priorytet. W miejscach, gdzie w powietrzu mogą znajdować się palne gazy, pary lub pyły, standardowa rozdzielnica elektryczna to prosta droga do katastrofy. Niezwykle ważny jest wybór urządzenia z ochroną przeciwwybuchową. Na co zwrócić uwagę, by wybrać rozdzielnicę Ex, która spełni wszystkie wymogi i zapewni spokój na długie lata?

Przepisy i normy dotyczące rozdzielnic Ex

Praca w strefach zagrożonych wybuchem podlega całej liście przepisów. W Europie najważniejsza jest Dyrektywa ATEX (od francuskiego Atmosphères Explosibles). To ona reguluje zasady wprowadzania do obrotu sprzętu przeznaczonego do pracy w strefach zagrożonych wybuchem. W Polsce jej implementacją są m.in. odpowiednie rozporządzenia:

• ATEX 2014/34/UE: Dotyczy samych urządzeń (w tym rozdzielnic).
• ATEX 1999/92/WE: Dotyczy minimalnych wymagań dla poprawy bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników (a więc klasyfikacji stref).

Dobrze dobrana rozdzielnica musi posiadać oznakowanie Ex, które precyzyjnie informuje, do jakiej strefy (i dla jakiej grupy wybuchowości) jest przeznaczona. To Twoja gwarancja, że produkt został przebadany i certyfikowany przez jednostkę notyfikowaną. Wybór rozdzielnicy elektrycznej zewnętrznej, szczególnie od sprawdzonego dostawcy, takiego jak Ase Atex, to decyzja, która naprawdę pozwala spać spokojnie.

Najważniejsze kryteria doboru rozdzielnicy do strefy Ex

Rozdzielnice nie są uniwersalne. Zanim dokonasz zakupu, określ, czy zagrożenie dotyczy gazu, pyłu czy obu tych czynników, oraz zdefiniowania strefy. Im wyższa kategoria strefy, tym wyższy poziom zabezpieczeń i bardziej restrykcyjne wymogi dla rozdzielnicy. Typ obudowy (np. natynkowa, podtynkowa, mobilna) dobierz pod kątem warunków eksploatacyjnych i wygody serwisowania. Ważnym elementem jest moc. Zostaw zapas mocy i przestrzeń na przyszłą rozbudowę, a samą rozdzielnicę dobierz do rzeczywistej liczby i rodzaju obwodów. Komponenty muszą posiadać certyfikaty ATEX i IECEx oraz jasno oznaczone parametry i dokumentację techniczną, czytelną również dla ekip serwisowych.

Elementy i parametry techniczne rozdzielnic Ex

Rozdzielnica Ex to kompleksowy system bezpieczeństwa zaprojektowany od podstaw, by chronić Twój zakład. Podstawą jest materiał obudowy. Najczęściej spotykane i zarazem najlepsze rozwiązania to stal nierdzewna, idealna, gdy w grę wchodzą agresywne środowiska chemiczne, oraz poliester wzmocniony włóknem szklanym, który ceniony jest za lekkość i wysoką odporność na korozję. Wybierając, zawsze miej na uwadze warunki panujące w Twoim zakładzie. Sprawdzaj, czy materiał wytrzyma wilgoć, chemikalia i potencjalne uszkodzenia mechaniczne. Te aspekty określa się poprzez stopnie ochrony IP i IK.

Rozdzielnica Ex, a zwłaszcza rozdzielnica elektryczna zewnętrzna, musi być też wyposażona w specjalne dławiki i odpowiednio dobrane aparaty zabezpieczające: wyłączniki nadprądowe, różnicowoprądowe, przekaźniki i bloki rozdzielcze. Wszystko zaprojektowane tak, by nawet w trakcie awarii nie powstało niebezpieczeństwo inicjacji wybuchu atmosfery.

Co do osprzętu wewnętrznego, wszystkie komponenty, od bezpieczników i listew zaciskowych, po wyłączniki, muszą być certyfikowane do pracy w strefach Ex oraz instalowane zgodnie z konkretnym typem ochrony. Przepisy wymagają też szczegółowej dokumentacji oraz przejrzystego opisu całej instalacji. Przykładowe dane techniczne, jakie powinny się w niej znaleźć to napięcie znamionowe (230/400V), zdolność łączeniowa (np. AC3: 20A – 180A), liczba obwodów i stopień ochrony IP.

Najczęstsze błędy i dobre praktyki w doborze rozdzielnic elektrycznych

Niestety, w praktyce zdarzają się błędy popełnione na etapie doboru czy montażu rozdzielnicy Ex. Miewają one dalekosiężne skutki, od kosztownych przestojów po realne zagrożenie życia. Co najczęściej idzie nie tak?

• Zbyt mała obudowa i brak rezerwy mocy, co prowadzi do przegrzewania i przeciążenia.
• Użycie niecertyfikowanych lub źle dobranych podzespołów, np. wyłączników o niewystarczającej charakterystyce
• Brak kompletnej dokumentacji i czytelnych oznaczeń, co utrudnia obsługę i serwis.
• Zdarzają się też błędy w izolacji przewodów czy nieprzemyślane połączenia obwodów, grożące przegrzaniem lub awarią całej instalacji. Dobra praktyka?

Zawsze wybieraj rozdzielnice z nadmiarem miejsca oraz rezerwą obwodów, stawiaj na renomowanych producentów, a montaż powierzaj wyłącznie wykwalifikowanym ekipom z doświadczeniem w strefach Ex.

Zabezpiecz się – wybieraj świadomie!

Dobierając rozdzielnicę elektryczną do strefy zagrożonej wybuchem, nie licz na przypadek. Przestrzegaj wytycznych ATEX i PN-EN 60079, dbaj o prawidłowe określenie strefy i poziomu zabezpieczeń, a także zapewnij najwyższą jakość każdego komponentu. Unikaj pokusy cięcia kosztów kosztem bezpieczeństwa

Wybór rozdzielnicy Ex to inwestycja w ciągłość pracy i ludzkie życie. Nie idź na kompromisy. Zawsze, gdy masz wątpliwości, skonsultuj się z projektantem lub dostawcą specjalizującym się w technice Ex. Lepiej zadać o jedno pytanie za dużo, niż zapłacić za błąd cenę, której nie da się przeliczyć na złotówki.